Leen Sanders

De Joodse bokser Leen Sanders (Rotterdam, 1908) werd samen met Bep van Klaveren beschouwd als een van de grootste Nederlandse bokstalenten van begin vorige eeuw. Hij had al internationaal faam gemaakt toen hij op 11 januari 1943 met zijn gezin via Westerbork naar Auschwitz werd gedeporteerd. Zijn vrouw en twee zoons, acht en tien jaar oud, werden meteen na aankomst vermoord. Leen ontsnapte aan de gaskamer nadat een ss’er de bokser herkende. Op voorwaarde dat hij wedstrijden zou boksen in het kamp, ter vermaak van nazikopstukken, werd hij tewerkgesteld in de keukens. Twee jaar lang wist Leen zo niet alleen zichzelf in leven te houden, maar ook veel van zijn medegevangenen, door voedsel en kleding te stelen en die te verdelen onder de allerzwaksten. In Leen Sanders: de bokser die levens redde in Auschwitz vertelt Erik Brouwer, na uitgebreide research, het ongelooflijke levensverhaal van een echte oorlogsheld. Erik Brouwer (1972) is schrijver en freelancejournalist. Eerder verschenen van hem onder meer Voetbal in Europa, Diva en Spartacus, dat bekroond werd met de Nico Scheepmaker Beker voor beste sportboek. Erik BrouwerLeen SandersDe bokser die levens redde in Auschwitz 2023THOMAS RAPAMSTERDAM Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, www.fondsbjp.nlDeze uitgave kwam tot stand door bemiddeling van Maarten Boers Literary AgencyCopyright © 2023 Erik BrouwerOmslagontwerp Dog and PonyOmslagbeeld © Josua OssendrijverVerzorging e-book Aard Bakkerisbn 978 94 004 1022 0nur 320 thomasrap.nl Deze digitale editie is gemaakt naar de eerste druk, 2023.Dit e-book leest het best als het lettertype op de e-reader is ingesteld op ‘origineel’, ‘standaard’ of ‘default’. Verder wordt aangeraden om de volgende instellingen te kiezen: ‘niet uitvullen’ en ‘niet afbreken’. ProloogHij heeft vannacht de droom weer gehad. ss’ers bleven hem aanvallen. Hij kreeg linkse en rechtse hoeken, ze trapten met hun laarzen. Normaal zou hij zich hebben verdedigd met zijn befaamde dubbele dekking, maar hij kon niets doen. Ze waren met veel meer. Wakker worden, zwetend, denkend aan Selli, Jopie, David.Het is de zomer van 1975. Meervoudig Nederlands bokskampioen Leendert Josua Sanders uit de Rotterdamse Zandstraatbuurt is zevenenzestig jaar. Hij heeft dun donker haar met grijze plukken en een buikje. Zijn handen zijn groot en ruw. Een gebruinde huid, een neus die ondanks tienduizenden klappen redelijk ongehavend is. Hij slikt pillen en heeft reuma, vergeet sleutels, data, verhalen en woorden. In zijn linkerarm staat zijn kampnummer: 86764. Hij is Amerikaan geworden, dat moest.Op de tafel in zijn huiskamer liggen brieven, kaarten, a4’tjes en formulieren, heel veel formulieren. Hij is al jaren bezig een Buitengewoon Pensioen aan te vragen, een voorziening die in 1952 werd ingevoerd voor ‘degenen die invalide zijn geworden ten gevolge van de maatregelen welke de vijand in verband met het verzet tegen hen heeft genomen’. Leen heeft daar volgens zichzelf en zijn Amerikaanse dokter Perloff recht op. Na een reis naar Nederland gaat hij naar de apotheek om slaappillen te kopen. Die neemt hij mee naar zijn woonplaats Los Angeles, hij gebruikt ze dagelijks. Hoe kan hij anders in slaap komen na wat hem is overkomen? Was Leen Sanders een verzetsstrijder binnen en buiten het kamp? Heeft hij levens van Nederlanders in Auschwitz gered door te boksen? Kreeg hij inderdaad klappen van ss’ers? Is het waar dat hij elke nacht gilt en huilt? De ambtenaren willen feiten, data, namen. Ze verifiëren, zetten vraagtekens bij bepaalde verhalen, praten over het verschil tussen humaniteit en verzet.Leen verzamelt aanvullende getuigenissen, schrijft brieven aan oud-kampgenoten en ex-boksers, belt, smeekt, bedelt. Deel iDe boksers, de rabbijn en de wafelbakker 1Het is donker en het waait als Leendert Josua Sanders op 5 januari 1925 zijn ouderlijk huis in de Rotterdamse Nieuwsteeg verlaat. Hij passeert de bergplaats van Notenboom, de lood- en zinkwinkel van De Groot en het pakhuis van de Joodse groenteman Droomer. Huisjes staan scheef, in de meeste daken zitten gaten, ratten klimmen in en uit straatputten, krotten zijn onbewoonbaar verklaard door de gemeente. Op straat liggen scherven na een storm tijdens oud en nieuw.Hij komt langs zeemanskroegen, café chantants, tingeltangels en bordelen. Voor logementen staan lammen en blinden. Mannen met draaiorgels eisen een bijdrage. Marskramers dragen koffertjes met garen, zeep, haarspelden en scheermesjes. Joodse venters vragen aan buurtbewoners: ‘Hebbie nog lorre?’ Vrouwen worden door souteneurs naar peeskamertjes geleid.Na tien minuten staat hij bij het Algemeen Verkooplokaal aan de Goudschesingel, tegenover de markt. Koopmannen breken hun kraampjes af, anderen werken zo lang mogelijk door: ‘Wil u es proeven, meneertje, hoe dit goedje smaakt?’ ‘Je neemp ’t stiffie en wat gebeurt er, zoo waar als ik hier staan...’ ‘Wie wil profitere van de kans die nooit niet weer terugkomp? Al wor je honderd, al wor je tweehonderd, al wor je driehonderd.’Boksfans staan in de rij voor het loket. Jongetjes verkopen paraplu’s, Kwatta-repen, regenjassen en de kranten Voorwaarts, De Tribune en De Dageraad. Een man roept dat programma’s vijf cent kosten. Portiers in uniform zeggen tegen de wachtende mensen dat ze hun biljet gereed moeten houden. Anarchisten delen pamfletten tegen havenbaronnen uit die beginnen met: ‘Geachte medeburgers!’ Volgens liberalen is het Verkooplokaal de vergaderruimte voor de mindere stand, bootwerkers en kruiers roepen er vaak op tot een staking. Partijleden met schorre rookstemmen prijzen Lenin, socialisten uit Rotterdamse volksstraten ageren tegen kapitalistische uitzuigers. Iedereen kan opklimmen in deze maatschappij, als het Systeem maar