De stad in je hoofd

Over het boek == Liefde en oorlogstrauma tegen het decor van een eeuwenoude stad == Het huis van zijn familie wordt voor de ogen van de achtjarige Twan vernietigd bij een bombardement in de Tweede Wereldoorlog. De omliggende Bovenstad, fraai op een heuvel gelegen met uitzicht op de rivier, stort brandend in. Ineens is hij wees en een tante ontfermt zich over hem. Jaren later ontluikt een liefde tussen hem en een jonge vrouw, en Twan koopt en restaureert een huis in de schilderachtige Benedenstad. Maar de wereld moderniseert en het stadsbestuur besluit de oude huizen daar te vervangen door nieuwbouw. Twan strijdt om het historische stadsdeel te redden voor de dreigende sloop, maar hierbij keert het trauma uit zijn jeugd in volle hevigheid terug. Over de auteur Tessa de Loo viert haar veertigjarig jubileum als schrijver. Ze ontving de Anton Wachterprijs voor haar debuut De meisjes van de suikerwerkfabriek (1983). Van haar oorlogsroman De tweeling zijn wereldwijd een paar miljoen exemplaren verkocht. De afgelopen jaren publiceerde zij de romans Kenau, Een goed nest en Liefde in Pangea. Tessa de Loo De stad in je hoofd Roman == == == == Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam · Antwerpen 2023 Deze publicatie is tot stand gekomen met de ruimhartige steun van de gemeente Nijmegen. == == Copyright © 2023 Tessa de Loo Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van BV Uitgeverij De Arbeiderspers, Weteringschans 259, 1017 XJ Amsterdam. == Omslagontwerp: Marieke Oele Omslagillustratie: Ben Luderer, Nijmegen 1876-1910, 1971-2017, potlood op papier, collectie Valkhof Museum, fotografie: Rik Klein Gotink/ Shutterstock, Ponponka Verzorging e-book: Perfect Service, Reeuwijk == ISBN 978 90 295 4985 1 == www.arbeiderspers.nl == Deze digitale editie is gemaakt naar de eerste druk, 2023 ‘De mens looft en prijst degenen, die aan de natuur en aan de mensheid de grootste schade berokkenen.’ – Leonardo da Vinci Deel I 1 Achteraf gezien had een knot wol zijn leven gered. Hing zijn aanwezigheid hier op aarde af van pure willekeur? Ja, Twan kon geen andere conclusie trekken. En God dan, vroeg hij zich af, had Hij hier de hand niet in gehad? Al die anderen mogen sterven, maar die jongen daar beneden, met die knot lichtblauwe wol in zijn hand, die moet blijven leven. De mens wikt maar God beschikt? Twan was in één klap genezen van die absurde gedachte. God was een wreed kind dat insecten de vleugels uittrok en grinnikend hun doodstrijd gadesloeg. == Na het middageten hadden ze een tijdje opeengepakt in de kelder gezeten, tussen de weckflessen en zakken aardappels. Ze waren zo gewend aan de overvliegende bommenwerpers van de Amerikanen, dat het afdalen in die naar vocht en schimmel ruikende kelder routine was geworden. Die bommen dienden een goed doel: ze werden op Duitse steden en fabrieken geworpen om het land van de nazi’s met de grond gelijk te maken – dat was een geruststellende gedachte. Iedereen wachtte met toenemend ongeduld op de dag waarop er daar niets meer te vernietigen viel. Het bomalarm was ingetrokken en ze waren juist vanuit het souterrain de trap op geklauterd, toen zijn moeder gehaast tegen hem zei: ‘Twan... loop jij, voordat je weer naar school gaat, even naar mevrouw Jacobs om haar deze wol te geven, dat heb ik beloofd.’ Ze griste een knot wol, zo groot als een voetbal, van het dressoir. ‘En breng dan het boek van Antoon Coolen mee terug dat ze van me heeft geleend,’ voegde ze eraan toe, terwijl ze een lok donkerblond haar die over haar voorhoofd hing terugduwde. Dat zitten in die kelder op klaarlichte dag, terwijl er zoveel werkzaamheden op haar wachtten, ontregelde haar en werkte haar op de zenuwen. Dat zag zelfs Twan, al was hij nog maar acht. Daarna werd ze altijd overijverig, als om de verloren tijd in te halen. Nu pas kwam ook zijn vader de trap op, met zijn zusje van drie op de arm. Hij hevelde haar over naar zijn vrouw en tijdens die korte transitie, van het ene paar liefdevolle armen naar het andere, lachte Fientje naar haar broer, met innig samengeknepen oogjes en een beetje spottend, alsof ze een geheim deelden. ‘Twan,’ zei ze zacht, zijn naam ontsnapte aan haar lippen als een zucht. Hij was haar held en dat moest zo blijven, dus hij lachte terug en kneep in het puntje van haar neus, terwijl hij met zijn andere hand de knot wol tegen zich aan drukte. Hun vader trok zijn witte jas aan om de apotheek in te gaan en Twan vertrok via de winkeldeur. Dat alles had nog geen drie minuten in beslag genomen, drie allerlaatste minuten die later zwaar van betekenis zouden worden. Buitengekomen liep hij door de Stikke Hezelstraat in de richting van de Waalhaven. Boven de huizen was de hemel koud en helderblauw, misleidend als een ijszee op een planeet waar de temperatuur nooit boven nul kwam. Ongeduldig roffelde hij op de voordeur van mevrouw Jacobs, maar er werd niet opengedaan. Was ze niet thuis? Wat moest hij nu met die domme knot wol? Hij zag zich er al mee aankomen bij schooI. Juist toen hij zich omkeerde om de knot terug naar huis te brengen, hoorde hij opnieuw het aanzwellende geronk van geallieerde bommenwerpers. Ze vlogen in formaties van vier. De voorbijgangers in de straat bleven staan en keken verbaasd naar de hemel. Er had geen alarm geklonken. Waarom kwamen die bommenwerpers terug, zo laag overvliegend? De weerkaatsingen van de zon op het metaal waren scherp als messen. Er klopte iets niet, instinctief stapte Twan het portiek van de kantoorboekhandel naast het huis van mevrouw Jacobs in. Hij stootte tegen een wandelwagentje, dat bijna omviel. Er zat een meisje van Fientjes leeftijd in, dat hem, vanonder een gebreide muts, met grote donkerbruine ogen aankeek. ‘Hallo,’ grijnsde Twan, ‘waar is je moeder?’ De tijd was ingedikt, zo snel volgden de gebeurtenissen elkaar op. De relatieve normaliteit van het leven in